Het Chileense pensioenstelsel: een voorbeeld voor Nederland?

Nederland staat bekend om zijn goede pensioenvoorzieningen. Toch horen we regelmatig in het nieuws dat ons pensioenstelsel niet houdbaar is. De levensverwachting stijgt, de rente daalt, verzekeraars moeten aan strengere eisen voldoen. Dat zijn allemaal ontwikkelingen die ervoor zorgen dat ons pensioenstelsel steeds minder betaalbaar wordt. Als gevolg daarvan hebben we steeds minder zekerheid over ons pensioen. Want krijgen we later nog wel het bedrag waarvan we nu denken dat we er recht op hebben? Het Nederlandse pensioenstelsel is aan vernieuwing toe. Een goed voorbeeld van hoe het ook kan, is het Chileense pensioenstelsel.

Het Nederlandse pensioenstelsel

De opbouw van ons pensioen

Het Nederlandse pensioen bestaat uit drie pijlers. De AOW is de eerste pijler. Dit deel van het pensioen bouw je niet op door te werken, maar door in Nederland te wonen. Iedere Nederlander kan dit dus krijgen. In de tweede pijler bouw je zelf pensioen op via je werkgever. Hier ben je gebonden aan de pensioenregeling die je werkgever heeft afgesloten bij een pensioenfonds of pensioenverzekeraar. De derde pijler bestaat uit het pensioen dat je zelf extra opbouwt op bijvoorbeeld een bankspaarrekening of in een lijfrenteverzekering.

Zowel de eerste als de tweede pijler is regelmatig onderwerp van discussie. Hier wordt verder alleen ingegaan op de tweede pijler: het zogenaamde aanvullend pensioen. Er zijn verschillende pensioenregelingen mogelijk voor dit aanvullende pensioen. De twee meest voorkomende in Nederland zijn de middelloonregeling en de beschikbare premieregeling.

Middelloonregeling

Een middelloonregeling is een vorm van een ‘Defined Benefit’-regeling (DB). Vaststaat hoeveel pensioen je zult ontvangen. Het is de verantwoordelijkheid van het pensioenfonds of de verzekeraar om te zorgen dat er voldoende geld is om jou te betalen. Indien nodig wordt bij de werkgever aangeklopt voor meer premie. Jij als toekomstig gepensioneerde loopt hier geen risico.

Beschikbare premieregeling

Bij een beschikbare premieregeling, een vorm van een ‘Defined Contribution’-regeling (DC), loopt de werknemer juist alle risico. De premie die betaald wordt, staat vast. Het hangt van de beleggingsresultaten en de rente op het moment van pensionering af, hoeveel pensioen je zult ontvangen. Je weet dus pas hoeveel je na je pensionering zult krijgen, als het bijna zover is.

Wat is het probleem met het Nederlandse pensioensysteem

Ontwikkelingen

De tijd staat niet stil. Alles verandert en dat geldt ook voor de manier waarop wij werken. Onze grootvaders begonnen op jonge leeftijd bij een werkgever en bleven daar werken tot ze met pensioen gingen. Nu is dat niet meer gebruikelijk. Doordat je pensioen via je werkgever geregeld wordt, heeft het veranderen van baan gevolgen voor je pensioen. Een andere ontwikkeling die we zien, is dat Europa steeds strengere eisen stelt aan verzekeraars en pensioenfondsen. In combinatie met de dalende rente wordt het zo steeds lastiger om te voldoen aan de beloften die zijn gedaan over het te behalen pensioen.

Onhoudbare garanties

Bij de middelloonregeling krijg je als werknemer de garantie dat je een bepaald bedrag aan pensioen gaat krijgen. Het pensioenfonds waar je werkgever bij aangesloten is, moet zorgen dat er voldoende kapitaal beschikbaar is om dat te kunnen betalen. Ze mogen er daarbij rekening mee houden dat ze in de toekomst rente ontvangen over het bedrag dat gereserveerd is om aan jou te betalen. Ze hoeven dus iets minder geld te hebben dan wat ze in totaal verwachten te moeten uitkeren.

Als de rente laag is, zal het fonds minder rente ontvangen en moet er dus meer geld aanwezig zijn om voldoende te hebben. Dit geld moet ergens vandaan komen: van de werkgever. Bij de huidige lage rente zal de werkgever dus meer premie moeten betalen. In extreme situaties kan het ook gebeuren dat je pensioen verlaagd wordt, het zogenaamde ‘afstempelen’.

De levensverwachting wordt steeds hoger: vroeger kon iemand hooguit een paar jaar van zijn pensioen genieten, tegenwoordig is het geen uitzondering meer als iemand tientallen jaren pensioen krijgt. Ook hierdoor wordt het steeds duurder om garanties te geven over de hoogte van het pensioen.

Pensioenregeling via de werkgever

Een tweede probleem van het Nederlandse pensioenstelsel is dat het pensioen gekoppeld is aan de werkgever in plaats van aan de werknemer. Als je van baan verandert, kun je je pensioen wel meenemen: je kunt waardeoverdracht aanvragen. Je krijgt dan een offerte van je nieuwe pensioenfonds of pensioenverzekeraar waarin staat welke rechten je krijgt door de waarde van je opgebouwde pensioen over te dragen. Voor veel mensen is het echter moeilijk te begrijpen of deze waardeoverdracht gunstig is. De nieuwe regeling is niet altijd beter dan de oude.

Hoe werkt het Chileense pensioenstelsel

Chili heeft in feite een heel eenvoudig pensioenstelsel. Er zijn zes pensioenbanken die elk vijf beleggingsstrategieën aanbieden. De werknemer kiest een bank, de werkgever stort daar een percentage van het loon op als pensioenpremie. Ben je niet tevreden over de bank, dan stap je over naar een andere. Ga je ergens anders werken, dan houd je gewoon je pensioenrekening. Het pensioen is hier dus gekoppeld aan de werknemer en niet aan de werkgever.

Alle werknemers hebben hier dus een defined-contributionregeling. Er wordt een vast bedrag aan premie betaald en het uiteindelijke pensioen hangt af van de beleggingsopbrengsten en de rentestand. Iedereen heeft een eigen rekening waarop ze precies kunnen zien hoeveel het pensioenpotje op dit moment waard is.

De voordelen van het Chileense pensioenstelsel ten opzichte van het Nederlandse systeem

Het Chileense pensioenstelsel heeft een aantal voordelen ten opzichte van het Nederlandse systeem:

De eenvoud: de pensioenrekening is gewoon een soort bankrekening. Dat is voor veel mensen gemakkelijker te begrijpen dan termen als beschikbare premieregeling of pensioenaanspraak.
Doordat elke bank verschillende beleggingsstrategieën aanbiedt, van defensief tot zeer risicovol, kan de werknemer zelf kiezen hoeveel risico hij wil lopen. Hoe meer risico, hoe hoger het rendement kan zijn. De kans op het verliezen van geld wordt ook groter.
De pensioenrekening is gekoppeld aan de werknemer: van baan veranderen levert geen pensioengat op en voor de werknemer ingewikkelde zaken als waardeoverdracht zijn niet nodig.
De werknemer kan elk moment van bank veranderen. Dit prikkelt de banken om hun best te doen de klanten te behouden. Veel Nederlandse bedrijven zijn verplicht zich bij een bepaald pensioenfonds aan te sluiten. Daardoor is er voor dat pensioenfonds geen noodzaak om zich te verbeteren.

Is het pensioenstelsel van Chili een goed voorbeeld voor Nederland?

In Nederland is een uitgebreide discussie gaande over het huidige pensioenstelsel. Hoe prettig een gegarandeerde hoogte van het pensioen ook is, het wordt steeds moeilijker te betalen. Uiteindelijk zullen we toch over moeten op defined-contributionregelingen, waarbij de uitkering afhankelijk is van hoeveel er ingelegd is en hoeveel rendement dat oplevert. Dit is in het Chileense pensioenstelsel ook het geval. Het Chileense systeem heeft daarbij als groot voordeel dat het pensioen gekoppeld is aan de persoon en niet aan zijn baan. Het zou voor Nederland dan ook zeker de moeite waard zijn te onderzoeken of dat systeem hier ook ingevoerd kan worden.

Alle artikelen in deze categorie: